De vogel is 13 tot 14 cm lang. Het mannetje van de scharlaken tiran is de meest opvallend rood gekleurde van alle soorten uit deze familie. De kruin is helderrood met een warrig kuifje. Rond en oog en de oorstreek is de vogel roetzwart en dit zwart loopt door tot de nek en over de rug en de vleugels. De keel, borst en buik zijn weer helder rood, het oog is donker en de snavel en de poten zijn zwart. Het vrouwtje ziet er totaal anders uit: grijsbruin van boven en van onder lichtgrijs met streepjes over de buik en borst en een lichtgrijze wenkbrauwstreep die doorloopt tot het voorhoofd. De vogel komt voor in het zuidoosten van Bolivia, Paraguay, Zuidoost-Brazilië tot in Argentinië en Uruguay tot het Amazonebekken. Het leefgebied bestaat uit een groot aantal landschapstypen zoals halfopen bos vaak in de buurt van water, droge gebieden met struikgewas, cerrado en agrarisch gebied.